آشغالگیر چیست؟

آشغالگیر اولین واحدی است که در یک تصفیه‌خانه فاضلاب با آن مواجه می‌شویم. نقش این واحد جلوگیری از ورود مواد جامد جریان فاضلاب به واحدهای بعدی تصفیه‌خانه می‌باشد.

تصفیه فیزیکی:

در تصفيه فيزيكي معمولاً از عوامل فيزيكي استفاده مي‌گردد. آشغالگيري، دانه گيري، ته‌نشين نمودن، فيلتراسيون و … ازجمله روشهايي هستند كه در تصفيه فيزيكي فاضلاب متداول هستند. در تصفيه فيزيكي مواد جامد درشت از فاضلاب گرفته مي‌شود تا واحدهاي ديگر تصفيه بتوانند بدون تحمل بار زياد، وظايف اصلي تصفيه را به راحتي انجام دهند.

وجود مواد جامد درشت و حجيم، به تأسيسات مكانيكي در تصفيه‌خانه از جمله پمپها و واحدهاي اندازه‌گير آسيب رسانده و اختلالاتي را در حوض‌هاي هوادهي و در بخش تصفيه لجن به وجود مي‌آورد. تصفيه فيزيكي، واحدهاي اصلي تصفيه و تأسيسات حساس تصفيه‌خانه را در مقابل خطرات ذكر شده محافظت مي‌نمايد.

تصفیه مقدماتی:

تصفيه مقدماتي مربوط به تصفيه فيزيكي فاضلاب بوده و آشغال‌گيري، دانه‌گيري، چربي‌گيري و ته‌نشيني اوليه از جمله واحدهاي مختلف اين مرحله ازتصفيه مي‌باشند.

در اين مرحله مواد جامد درشت از جمله چوب، لاستيك، آشغال، مو و غيره توسط آشغال‌گير و مواد دانه‌اي  با ماهيت معدني نظير شن و ماسه توسط واحد دانه‌گير و مواد جامد قابل ته‌نشيني در واحد ته‌نشيني اوليه از فاضلاب جدا مي‌گردند. گاهي اين مرحله از تصفيه را تصفيه فيزيكي نيز مي‌نامند.

واحد آشغالگیر:

آشغال‌گیر اولین واحدی است که در یک تصفیه‌خانه فاضلاب با آن مواجه می‌شویم. نقش این واحد جلوگیری از ورود مواد جامد جریان فاضلاب به واحدهای بعدی تصفیه‌خانه می‌باشد. چنانچه مواد درشت فاضلاب به واحدهای بعدی وارد شوند، ممکن است مشکلاتي بوجود آورند.

عمده‌ترين اين مشكلات عبارتند از :

الف- صدمه دیدن تجهیزات فرآیندهای بعدی

ب- کاهش بازدهی سیستم تصفیه

ج- ته نشین شدن در کانالها و آبراهه‌های مابین واحدها

چنانچه حذف مواد جامد در محدوده اندازه گسترده‌تری نیاز باشد، می توان آشغال‌گیرهای ریز را به جای آشغال‌گیر درشت و یا به دنبال آن استفاده نمود.

انواع آشغالگیر:

اصولاً بر حسب اندازه فضای باز، آشغالگیرها را به سه دسته درشت، ریز و میکرواسکرین و برحسب نحوه عملکرد (تمیز کردن آشغالگیر) به دو دسته دستی و مکانیکی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به تشریح آنها پرداخته می‌شود.

آشغالگیر درشت:

این آشغال‌گیر دارای محدوده باز 6 تا 150 میلی‌متر می‌باشد. در یک تصفیه‌خانه فاضلاب استفاده از این نوع آشغال‌گیر سبب می‌شود تا پمپ‌ها، شیرآلات، لوله‌ها و سایر تجهیزات از صدمه دیدن یا گرفته‌شدن توسط مواد درشت مصون بمانند.

براساس روش شستشو، این آشغالگیرها به دو نوع دستی و مکانیکی تقسیم بندی می‌شوند. آشغال‌گیرهای میله‌ای که به صورت دستی تمیز می‌شوند، در اغلب موارد به عنوان آشغال‌گیر رزرو درکانال کنارگذر آشغال‌گیری که به صورت مکانیکی تمیز می‌شوند، به کار می روند تا هنگامی‌ که آشغال‌گیر مکانیکی در حال تعمیر شدن است و نیز هنگامی ‌که در اثر قطع برق توانایی کارکردن ندارد، بتوان از آن استفاده نمود. در مناطقی که از این نوع آشغال‌گیر استفاده می‌گردد، طول این میله‌ها نباید از 3 متر تجاوزکند تا فرد بتواند به راحتی آن را تمیزکند.

به منظور انبارکردن موقت آشغا‌لها و گرفتن آب آنها باید صفحه‌های فلزی مشبکی در بالای آشغال‌گیر تعبیه نمود. آشغال‌گیرهایی که به شیوه مکانیکی تمیز می‌شوند بیش از 50 سال است که در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بسیاری از طرح‌های جدید از مواد مقاوم در برابرخوردگی مانند فولاد زنگ نزن و پلاستیک‌ها براي آشغال‌گيراستفاده می‌شود. این آشغالگیرها به چهار دسته عمده زیر تقسیم بندی می‌شوند.

آشغالگیر با نیروی محرکه زنجیری:

دستگاه‌های مکانیکی که با زنجیر کار می‌کنند را، با توجه  به نحوه تميزكردن آشغال‌گير از جلو يا عقب تقسیم‌بندی‌ می‌کنند. چنگال‌های تمیزکننده از جلو جدیدترند و بازده آنها از لحاظ نگهداری آشغال بیشتر است ولی ضعیف بوده و احتمال گرفتگی آنها توسط آشغالهای موجود در ته مجرا بیشتر است. به طوریکه این دستگاه برای شبکه‌های جمع‌آوری ‌فاضلاب که به ‌طور عمده از فاضلاب‌روهای بهداشتی تشکیل شده باشند، بکار می‌رود.

در سیستم تمیزکننده از عقب، میله‌ها و چنگال‌ها در برابر ضربه دیدن محافظت می‌شوند. اما در این نوع آشغال‌گیر احتمال حمل مواد جامد به پایین دست فاضلاب به خصوص بعد از این‌ که تمیز کننده‌ها ساییده شوند، بیشتر است. میله‌های آشغال‌گیر تمیزکننده از عقب باید از بالا باز باشند تا چنگال‌ها بتوانند از میان آنها عبور کنند. اغلب آشغال‌گیرهایی که که با زنجیر کار می‌کنند، این عیب را دارند که چرخ زنجیرهایشان در آب مستغرق است، در نتیجه بهره‌برداری از آنها مشکل می‌شود به علاوه تنظیم زنجیرهای سنگین سخت‌ترشده و به منظور تعمیر قسمتهای غرقاب، مجراها را باید تخلیه نمود.

آشغالگیر میله‌ای رفت و برگشتی:

در این نوع آشغال‌گیر، چنگال به سمت کف آشغال‌گیر حرکت می‌کند، با میله‌ها درگیر می‌شود و آشغال‌ها را به سمت بالای آشغال‌گیر می‌آورد. مهم‌ترین مزیت آن، اين است که قسمت‌هایی از آن که به نگهداری و تعمير نیاز دارند، بیرون از آب قرار دارند و می‌توان بدون تخلیه مجرا، آنها را بازرسی و تعميرنمود. اصولاً دستگاه تمیزکننده از جلو بازگردنده، انتقال ذره‌های جامد به پايين دست مجرا را به حداقل می‌رساند. این سیستم بر خلاف آشغال‌گیرهایی که با زنجیر تمیز می‌شوند فقط یک چنگال دارد، در نتیجه نمی‌تواند آشغال‌هاي سنگین را از پشت آشغال‌گیرها، بخصوص در مجاري عمیق که به عمق دسترسی زیادی نیاز است، تخلیه نمایند.

فضای بالاسری لازم برای نصب این دستگاه کاربرد آن را در مواردی که هدف اصلاح و تعویض تجهیزات است، محدود می‌کند.

آشغالگیر زنجیره‌ای:

در اين نوع آشغال‌گیرها چنگال‌ها به سبب وزن زنجیر به آشغال‌گیر تکیه می‌دهند. در این نوع آشغال‌گیر اگر چه فاقد بخش‌های غرقابی است، اما به فضای نسبتاً بزرگی برای نصب نیازمند است.

آشغالگیر تسمه‌ای پیوسته‌:

این نوع آشغال‌گیر از طرح‌های جدیدی است که اخیراً در ایالات متحده کاربرد آن رواج پیدا کرده و نیز فاقد اجزای مستغرق است. از آنجا که فاصله باز آشغال‌گیر بین 5/0 تا 30 میلی‌متر متغير است، این سیستم به همراه آشغال‌گیرهای درشت و ریز می‌تواند مورد استفاده قرارگیرد.

آشغالگیر ریز:

فاصله باز اين آشغال‌گير كمتر از 6 ميليمتر مي‌باشد كه نسبت به آشغال‌گير درشت كاربرد كمتري دارد.

میکرو اسکرین :

اين آشغال‌گير براي حذف ذرات بسيار ريز پساب تصفيه شده در خروجي تصفيه‌خانه یا در مراحل فرآیندی به كار مي‌رود و فاصله باز آن كمتر از 50 ميكرومتر مي‌باشد.

بازده آشغالگير:

به دليل گرفته شدن مقداري از مواد درشت موجود در فاضلاب توسط آشغال‌گير، بخشي از مواد معلق و درصد ناچيزي از BOD5 كاهش مي‌يابد. ميزان كاهش، نشان دهنده بازده آشغال‌گير است كه به نوع و بزرگي دهانه‌هاي آن بستگي دارد. از سوي مراجع زيادي مقادير مختلفي براي محاسبه ميزان آشغال جمع‌آوري شده با توجه به نوع آشغال‌گير و فواصل ميله‌ها گزارش شده  است .